“Welkom bij de carnavalssociëteit Mirlitophile!” zegt een van onze gidsen als we zaterdagmiddag 6 november op het plein voor de Gemeentegrot staan. Om mij heen tien deelnemers die aandachtig luisteren naar de twee gidsen, die ons vandaag naar een bijzondere plek gaan brengen: het Pantheon in de Gemeentegrot. Een onderaardse ruimte waar toeristen nooit komen.
Onze gids vertelt dat de Carnavalssociëteit de Mirlitophile dit jaar haar 13 x 11-jarig jubileum viert. “11 is het gekkengetal en 13 is het ongeluksgetal. Dat hebben we geweten!” zegt de gids. “In juli stond door de overstroming van de Geul het water in de straten en in de huizen. En natuurlijk corona!” Normaal vraagt de carnavalsvereniging de ondernemers van Valkenburg of ze willen bijdragen, maar zij hebben al zoveel te lijden gehad. De rondleidingen bieden een mooi alternatief.
Op het plein voor de ingang staan nog veel meer toeristen, die staan te wachten tot hun rondleiding begint. Zij gaan niet naar het Pantheon maar hebben een kaartje gekocht voor een reguliere rondleiding. Als de toeristen binnen zijn, volgt onze groep. Binnen moeten we nog even wachten; het treintje waarin de toeristen een rondleiding krijgen moet nog vertrekken.
Het is donker, op de schaarse verlichting en de lampen van onze gidsen na. Om ons heen zien we mergelwanden. Onze gids vertelt: “Waar we hier naar kijken, is het gevolg van de wateroverlast van 66 miljoen jaar geleden.” Een overstroming in deze omgeving is dus niet nieuw. In de wanden die we passeren, zien we vreemde sporen alsof er met iets langs geschraapt is. Volgens de carnavalslegende zouden die zijn ontstaan door de veren van de prinsen. De officiële lezing luidt dat dit karrensporen zijn. De assen van de wagens waarmee de mergelblokken naar buiten werden gebracht, schuurden langs de wanden.
Om bij onze bestemming te komen gaan we eerst, door de atoomschuilkelder. Deze werd in december 1978 voltooid en in 1979 officieel overgedragen, maar werd nooit gebruikt. Na 1991 is het onderhoud gestopt. De schuilkelder is nog intact gebleven met druksluis, veldbedden, toiletten en douches.
Gemeentegrot-champagneflessen
Verderop komen we langs een sculptuur en een fontein met daarbij twee in mergel uitgehouwen champagneflessen die reiken tot het plafond. Ze werden eind 19e eeuw uitgehouwen. De gids vraagt aan zijn collega: “Hebben we brut of extra brut aangesloten op de fontein?”
Om de hoek ligt de plaats van de ballotage. Vroeger werd hier anoniem gestemd of iemand na een jaar aspirant-lid te zijn geweest volledig lid van de vereniging werd.
Na een half uurtje lopen door de Gemeentegrot bereiken we de ingang van het Pantheon. Voor de ingang ligt een mergelblok met een mergelzaag. Volgens de traditie krijgt de prins pas toegang als hij het blok heeft doorgezaagd. Maar nu is de prins er niet en moeten de deelnemers aan de rondleiding dit zelf doen. Dat lijkt makkelijker gezegd dan gedaan, maar na enige tijd lukte het: we mogen naar binnen!
Deze plek is sinds 1845 de “huiskamer” van de Valkenburgse carnavalssociëteit. Daarvoor hadden ze ook al een huiskamer, maar die is ingestort. Men komt, op deze rondleidingen na, per jaar slechts twee keer in de huiskamer: met halfvasten en met de 11e van de 11e. Dan wordt er een portret onthuld van de nieuwe prins. De wanden zijn fraai versierd met vele portretten in houtskool van de vele prinsen die de carnavalssociëteit heeft gehad. Ook afbeeldingen van verschillende jubilea versieren de wanden en er zijn in mergel uitgehouwen kunstwerken te zien. Ze noemen deze huiskamer het Pantheon. Volgens Wikipedia is een Pantheon “het geheel van godheden in een mythologie”. In de mythologie van Mirlitophile zijn de prinsen de godheden, dus die naam is treffend. Een van de gidsen is zelf ook prins geweest in 2016: Sjtadsprins Jordi I. Hij vertelt: “Als je lid wordt van onze sociëteit dan vindt hier de inhuldiging plaats. Je knielt op een mergelblok, dringt een Aelske (een Limburgse kruidenbitter, red.), eet een stuk roggebrood met kaas, drinkt een pilsje en betaalt deze met klinkende munt.”
En zo geschiedde: een van de deelnemers van de rondleiding mocht ervaren hoe dat gaat, waarna alle aanwezigen een Aelske en roggebrood met kaas kregen. Ik weet niet of er na deze rondleiding nieuwe leden zijn bijgekomen, aan het enthousiasme van de gidsen heeft het zeker niet gelegen.
Foto’s Ro Kunst, TV Valkenburg