Beste mensen,
Het is met een diepe eerbied dat we hier vandaag samen staan, in de schaduw van de geschiedenis, om de moed en opoffering van de omgekomen vliegeniers te herdenken. Op die dag in juni 1943, te midden van de turbulente tijden van de Tweede Wereldoorlog, werden hier in Oud-Valkenburg helden geboren en helden weggenomen.
Tegelijkertijd vragen we ons af wat we hier eigenlijk staan te doen.
We herdenken zeven mensen die meer dan 80 jaar geleden zijn verongelukt.
Dat terwijl de wereld zowat in brand staat. Dat terwijl in Israël en Gaza tienduizenden mensen omkomen door geweld, ziekte, honger of dorst. Dit terwijl in Oekraïne aan weerszijde honderdduizenden oorlogsslachtoffers vallen. Dan vergeten we nog maar gemakshalve wat er allemaal momenteel op het Afrikaanse continent gebeurt.
Hoe zinnig is dan deze bijeenkomst nog?
Vorig jaar heb ik op deze plek gezegd: “herdenken is waarschuwen”. Zoiets als bij een spoorwegovergang: “Pas op er kan nog een oorlog komen”.
In een interview dat stond in De Limburger van afgelopen 17 april zegt Patrick Arends die 289 voormalige concentratiekampen heeft bezocht: “we kunnen nooit genoeg waarschuwen dat deze verschrikkingen nooit meer mogen gebeuren”.
Ik las in diezelfde maand een artikel over een 99 jarige overlevende van 7 concentratiekampen, die zei: “Toen ik het laatste kamp verliet dacht ik het is verschrikkelijk geweest maar het was ergens goed voor, want nu krijgen we vrede.”
En ja, we hebben hier in ons land en de ons omringende landen tachtig jaar in vrede geleefd maar die tijd is echt voorbij.
In zijn jaarverslag zegt de baas van de AIVD, Erik Akerboom: “ we moeten niet doen alsof we in vredestijd leven”.
Stel je voor het wordt oorlog en niemand heeft het in de gaten.
En dat is naar mijn mening de essentie van ons samenzijn hier. Pas op, een oorlog komt niet uit de lucht vallen, hij komt als een dief in de nacht.
Een bekende Italiaanse schrijver Antonio Scurati begint zijn boekje getiteld “Fascisme en populisme” met de woorden: “Er komt een moment dat je je niet meer mag verbergen”.
Moeten we onszelf hier en nu niet schuldig verklaren. Wij, zoals we hier samenzijn, wij zijn grotendeels de geschiedenis en nog maar voor een beetje de toekomst.
Maar schuldig waaraan dan?
Een meerderheid van de kiezers heeft in november 2023 te kennen gegeven geregeerd te willen worden door een partij met radicaal rechtse trekjes. Een partij die uitspraken doet en heeft gedaan die regelrecht afstammen van het neofascisme.
Zo’n partij die ons land komt besturen staat op een tweesprong:
Óf zij verloochent alles wat zij eerder heeft gezegd (en was dus een schaap in wolfs kleren), óf zij probeert straks op slinkse wijze toch haar gelijk te halen (en blijkt dus een wolf in schaapskleren te zijn).
De geschiedenis leert ons hoe mensen hebben gehandeld in situaties die wij nog moeten meemaken en hopelijk nooit hoeven mee te maken.
In de jaren die achter ons liggen zeiden we vaak: “we moeten samen stilstaan”.
Ik zeg u nu: we moeten niet stilstaan! We moeten waakzaam zijn, alert.
Hoe killer onze regeringen hoe beter wij ons best moeten doen om warmte te bieden aan onze medemens.
Het is dus van het grootste belang dat we deze herdenking niet alleen zien als een terugblik op het verleden, maar als een voortzetting van de belofte die we doen aan diegenen die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid.
De vliegeniers, deze jonge mannen, die hier hun laatste vlucht maakten, deden dat niet alleen voor hun eigen land, maar voor het ideaal van een wereld waarin vrijheid en rechtvaardigheid voor allen gelden.
Laten we deze herdenking niet alleen zien als een moment van rouw, maar als een kans om te reflecteren op de kostbaarheid van het leven en de waarde van vrijheid.
Moge het dappere voorbeeld van deze omgekomen vliegeniers ons blijven inspireren in onze strijd voor een betere toekomst voor allen. Dank u.
Willem Vermeer
Voorzitter Kunst en Cultuurraad Valkenburg aan de Geul
