Stiena Ruijpers

Een van de eerste twee vrouwelijke wethouders en de eerste vrouwelijke locoburgemeester van Nederland.

Christina (Stiena) Erens groeide op als derde van acht in een welvarend gezin in Valkenburg. Haar ouders hadden een boerenbedrijf en een leerlooierij. Toen ze in 1902 trouwde met de 26-jarige Leopold Ruijpers, eveneens afkomstig uit een boerengeslacht, was ze zelf 44 jaar. Volgens een familieverhaal overvleugelde ze haar echtgenoot.

Zo was het Stiena, die toen er werd ingebroken, met een geweer op de inbrekers afging, haar man volgde op afstand.

Zowel Stiena’s eigen familie als die van haar man was politiek actief. Stiena’s echtgenoot Leopold zat vanaf 1914 in de gemeenteraad van Valkenburg. In 1919 stelde de inmiddels 62-jarige Stiena Ruijpers-Erens zich kandidaat voor de gemeenteraad – als vrouw had ze toen nog geen actief stemrecht. Zij was lijsttrekker, haar man stond op plaats twee. Met 27 van de 321 uitgebrachte stemmen kon ze op 2 september 1919 haar entree maken in de Valkenburgse raad. Ze werd meteen ook tot wethouder gekozen. Niemand besteedde hier aandacht aan, ofschoon er sprake was van een historische gebeurtenis: met Willy Hofman-Poot, die dag verkozen in Oostzaan, was ze de eerste vrouwelijke wethouder van Nederland.

Toen ze op 24 augustus 1920 werd aangewezen als plaatsvervangend burgemeester, was zij daarmee de eerste vrouwelijke locoburgemeester van Nederland.

Tijdens haar ambtsperiode verving Ruijpers-Erens twee jaar lang de zieke burgemeester P. (Piet) Hens. Bij de verkiezingen van 1923– ook vrouwen hadden nu actief stemrecht- kwam er een voorlopig einde aan het wethouderschap van Ruijpers-Erens. Ze bleef wel raadslid.

Vier jaar later ging Ruijpers-Erens als onafhankelijk kandidaat de verkiezingen in voor ‘ons liefelijk stedeke’. Ze behaalde 18 procent van de stemmen en werd opnieuw wethouder en locoburgemeester. In de zomer van 1930, halverwege haar tweede wethouderstermijn, stierf Ruijpers-Erens op 73-jarige leeftijd. De Oude Nobele Schutterij van Valkenburg, waarvan zij het eerste vrouwelijke lid was, bewees haar tijdens de uitvaartdienst de laatste schutterseer. ‘Zij was eene vrouw met een manhaftig karakter, die niet schroomde in het openbaar leven eene taak te vervullen,’ aldus haar bidprentje.

Burgemeester Hens herdacht Stiena Ruijpers-Erens in de raadsvergadering als ‘een doortastende vrouw met een scherp geheugen en onkreukbaren trouw aan de zaken, welke zij in het belang der Gemeente voorstond’.  Locosecretaris Sjef Stevens beschreef haar als ‘een streng kijkende, wat excentrieke dame, met een onafscheidelijke knijpbril en het haar in een strakke knot’ (Rijk 1984, 94). Wat haar precies dreef in de politiek, is niet duidelijk. Volgens Stevens waren het vooral de plaatselijke machtsverhoudingen die haar een plaats aan de bestuurstafel bezorgden: ze stamde uit een gerespecteerd Valkenburgs geslacht – als dame van stand woonde zij enige tijd op kasteel Den Halder in hartje Valkenburg –, had kennis van zaken en was gedreven. Een vrouw waar Valkenburg trots op mag zijn, oordeelde de Emancipatiecommissie van de gemeente in 1998. Daarom stelde zij de Stiena Ruijpers Ring in: een prijs die elke twee jaar naar een man of vrouw gaat die zich in Valkenburg inzet voor de gelijkwaardigheid van mensen.

Ook het Stiena Ruijpers Park in Valkenburg herinnert aan deze strijdbare en eigenzinnige politica.

Borstbeeld Stiena Ruijpers gemaakt door kunstenares Michelle Faaij.